Pieczęcie

Autentyczność odcisku potwierdza fakt, że odnalazłem go na czterech oryginalnych pracach Nikifora, znajdujących się w zbiorach prywatnych. Bezpośrednim dowodem na autentyczność odcisku jest to, że na jednej ze wspomnianych prac występuje on w towarzystwie odcisku innej autentycznej pieczęci Nikifora, znajdującej się w zbiorach muzeum krynickiego – jest to „pieczęć okrągła I” – (zob.fot.2). Obecnie stopień zużycia tej pieczęci, wskazuje na to, że należy ją uznać za jedną z najstarszych, używanych przez artystę. Pieczęć „młody Nikifor” w zestawieniu tych dwóch różnych odcisków wykazuje już pewne zużycie. Odcisk towarzyszącej jej pieczęci jest niemalże idealny, zaświadczając o swojej nowości. Nasuwa się wniosek, że pieczęć „młody Nikifor” może być starsza niż pieczęć „okrągła I”. O jej starszeństwie może też świadczyć użyta starsza forma imienia pisana NETYFOR. Pisownia imienia we wszystkich pozostałych pieczęciach jest taka, jak powszechnie ją poznano, czyli NIKIFOR. Zasadniczo należy przyjąć, że Nikifor rozpoczął oznaczanie swoich prac malarskich różnymi pieczęciami na początku lat pięćdziesiątych XX wieku. Dokładne określenie czasu, kiedy artysta zaczął w ten sposób pieczętować swoje prace jest trudne, jeżeli w ogóle możliwe.

Źródłem bezcennej w tym zakresie informacji, jest urocza książka redaktora A. Banacha pt. „Pamiątka z Krynicy”.**** Jeden z jej rozdziałów jest poświęcony pieczęciom Nikifora. Autor jednoznacznie nie określa daty, kiedy Nikifor mógł zacząć stosować pieczęcie do sygnowania swoich prac. Sugeruje, że mogło to być, cytuję: „gdzieś w 1956 roku Nikifor przyjechał do Krakowa i zażądał sporządzenia dla siebie pieczęci”. Dalej otrzymujemy informację, że Nikifor przywiózł ze sobą gotowe, starannie wykonane projekty pieczęci, które miał wiernie wykonać krakowski rzemieślnik. Projekty dotyczyły pieczęci okrągłych z wypełnionymi tekstem otokami „na zewnątrz” centralnej części portretowej. Według autora, litery tekstu Nikifor przygotował w formie „negatywu”, czyli tzw. „lustrzanego odbicia”, będącego gotową formułą „odwróconych” liter dla sporządzającego pieczęć. Dalszy opis czterech projektów pieczęci, sporządzonych przez Nikifora, pozwala domniemywać, że dotyczyły one pieczęci obecnie w części już poznanych. Cytuję za autorem:

- „ Na pierwszym z nich jest młodym chłopcem, wyraźnie urodziwym. Oczy ma wykrojone w migdał, brwi jak tęcza, nos rzymski, głowę marzycielsko przechyloną”, czyli, jak sądzę, pieczęć nazwaną dalej, „ Nikifor w garniturze” – (zob.fot. 8).

- „ Następnie Nikifor pokazany jest w mundurze: bluzę nosi na dwa rzędy guzików, kołnierz urzędowo zapięty, czapkę podobną do austriackiego czaka”, prawdopodobnie chodzi tu o pieczęć (zob.fot. 11) opisaną, jako „Nikifor w czapce z daszkiem”.

- „Następna wersja to Nikifor artysta. Nosi on tutaj twardy, czarny kapelusz i pelerynę z dwiema kieszeniami na piersi”. Brak w zbiorach muzealnych i na pracach artysty odcisku pieczęci, która by bezpośrednio korespondowała z tym opisem. Może projekt pieczęci nie doczekał się realizacji, bądź został zastąpiony innym wzorem. *****

- „ Wreszcie Nikifor-biskup. Na głowie ma czapkę okrągłą. Rodzaj piuski rozszerzonej u góry, ale bez kantów, twarz ozdobioną długimi włosami, a lewą rękę podniesioną łagodnie do błogosławieństwa”, prawdopodobnie chodzi tu o pieczęć „ Nikifor błogosławiący” (zob.fot. 9).